Chúng ta đều từng nghe: cách tốt nhất để ngăn chặn vi rút corona là RỬA TAY, RỬA TAY, RỬA TAY, tốt nhất là với XÀ PHÒNG.
Trên TV, khuyến cáo của Bộ Y tế, băng rôn, khẩu hiệu, khắp nơi trên mạng xã rội.
Nhưng, bạn có biết tại sao? Tại sao xà phòng, bất kể dạng rắn hay lỏng, mùi bạc hà, chanh hay dâu tây thì đều có tác dụng tiêu diệt vi rút.
Trước hết là về vi rút, như vi rút corona
Chúng gồm một số vật chất di truyền được bao phủ bởi một vỏ bọc bằng protein và chất béo (con corona, lớp vỏ này khi được nhìn đưới kính hiển vi thì trông giống chiếc vương miện, nên đặt tên là corona – nghĩa là vương miện – chứ không liên quan gì đến bia Corona cả). Nhờ lớp vỏ này mà vi rút dễ dàng dính được vào các bề mặt và tay người. Khi chúng ta rửa tay bằng nước, thì vi rút không bị trôi đi, giống như dầu mỡ dính trên bát đĩa thức ăn khi rửa với nước vậy.
Xem trong minh họa trên, dầu mỡ là những chất béo, chúng nổi trên nước và không tan trong nước. Nhưng cùng với xà phòng, thì dầu mỡ đột nhiên lại tan đi vào với nước.
Xà phòng
Đó là bởi vì xà phòng được tạo ra trong phản ứng xà phòng hóa, các phân tử gồm 1 đầu ưa nước gắn với 1 đuôi dài ưa dầu mỡ. Đuôi ưa dầu mỡ trong phân tử muối natri của axit béo thâm nhập vào vết dầu mỡ, còn đầu ưa nước lại có xu hướng kéo ra phía các phân tử nước. Kết quả là dầu mỡ bị phân chia thành những hạt rất nhỏ được giữ chặt bởi các phân tử muối natri, không bám vào vật rắn nữa mà phân tán vào nước rồi bị rửa trôi đi. [xem kĩ hơn tại SGK Hóa 12 – Chương 1 – Bài 3]
Phản ứng hóa học tạo ra thành phần chính của xà phòng là các muối natri/kali của axit béo, thường là natri stearat ${{C}{17}}{{H}{35}}COONa$, natripanmitat ${{C}{15}}{{H}{31}}COONa$ …
Xà phòng dùng trong tắm gội, giặt giũ. Ưu điểm là không gây hại cho da và môi trường do dễ bị phân hủy bởi vi sinh vật có trong thiên nhiên.
Trở lại với vi rút corona
Lớp chất béo giữ ổn định cho vỏ vi rút dưới tác động của xà phòng thì vỡ tung ra, vi rút trở nên vô hại và bị rửa trôi cùng với nước.
Tuy nhiên, quá trình này mất thời gian. Với đủ lượng xà phòng thì khoảng 20 giây là vi rút bị tiêu diệt. Quãng thời gian này bằng hai lần bài hát “Một con vịt xòe ra hai cái cánh…”, hoặc một lần hát “Hai vây xinh xinh, cá vàng bơi…”
Hóa chất rửa tay cũng có tác dụng tương tự, vì chúng thường chứa cồn 60% trở nên. Các phân tử cồn cũng có tác dụng tương tự như các phân tử xà phòng. Tuy nhiên, rửa trôi hết vi khuẩn, vi rút và các chất bẩn khác bằng xà phòng và nước vẫn tốt hơn.
Cuối cùng, các loại xà phòng “diệt khuẩn” là không cần thiết và có thể có tác dụng phụ.
Vậy nên, hãy nhớ rửa tay cẩn thận với xà phòng và nước sạch, tối thiểu 20 giây để giữ an toàn cho bản thân và những người xung quanh bạn nhé!